Jak świadomość ciała wpływa na jakość życia

Temat ciała dotyczy każdego z nas. Każdy z nas żyje we własnym ciele – niezależnie od tego, czy nadaje temu znaczenie czy nie – doświadczamy własnego ciała w każdej chwili swojego istnienia, ciałem jesteśmy.

W teorii jest to dosyć oczywiste, lecz w praktyce zdarza się o ciele „zapominać”, ignorować wysyłane sygnały, na przykład gdy jemy odruchowo nie czując głodu lub siedzimy w bezruchu przy komputerze, pochłonięci treścią na ekranie. Gdy często jesteśmy zbyt zajęci, by usłyszeć wołanie ciała „jestem już najedzone” czy „zmień pozycję”, ciało zaczyna wysyłać bardziej intensywne sygnały w postaci bólu, dolegliwości, chorób i jakość naszego życia mocno się pogarsza – nie jest łatwo cieszyć się życiem, gdy coś cię boli…

Cóż możemy zrobić, by słuchać ciała bardziej uważnie, by zauważać i rozpoznawać sygnały, by umocnić kontakt ze swoją cielesnością? Odpowiedzią jest kierowanie uwagi do wewnątrz, rozwój świadomości ciała. Gdy świadomie pracujemy z doświadczaniem własnego ciała, otwieramy szerokie pole do podwyższenia jakości życia, lepszej kondycji fizycznej i psychicznej.

Świadomość ciała – o czym mówimy?

Ale co oznacza „świadomość ciała”, czym ona jest? Jest to dość złożone pojęcie zahaczające o samodoświadczanie we wszystkich aspektach ludzkiego istnienia –  fizycznym, emocjonalnym, mentalnym, duchowym, społecznym… W danym polu pojęciowym w języku angielskim funkcjonują osobne pojęcia:

– self-awareness – świadomość w kontekście uważności, odnosząca się do doznań cielesnych;

– self-conciousness – świadomość odnosząca się do doznań emocjonalnych, wyobrażeń, stwarzanych przez umysł oraz duchowych aspektów samoświadomości, która również może być powiązana z ciałem.

W tym artykule skupimy się na self-awareness, na fizycznym aspekcie samodoświadczania, by dobrze zrozumieć to zagadnienie oraz dostrzec jego praktyczny potencjał. Bo to, co wdrażamy w nasze życie codzienne, nawet w postaci mikro-zmiany – chociażby jednej chwili uważności – ma na nas realny wpływ.

Świadomość ciała w tym ujęciu jest zbiorem fizycznych doświadczeń, płynących z ciała, z jego układów sensorycznych: czucia głębokiego (położenie ciała w przestrzeni, napięcie mięśni, równowaga) czucia powierzchniowego (dotyk, ucisk, temperatura), czucia trzewnego (odczucia z narządów wewnętrznych), czucia teleceptywnego (wzrok, słuch, węch).

By określić ten zbiór doświadczeń, somatyka używa pojęcia soma – żywe ciało, ciało doświadczane z pozycji pierwszoosobowej. To, jak odczuwasz w tym momencie swoje ciało  – czytając to zdanie – jest właśnie somą. Istnieją również inne określenia, jak na przykład ciało wewnętrzne Ekharta Tolle („Potęga teraźniejszości”)albo felt sens filozofa i psychologa E. Gendlina. Świadomość ciała można też określić jako połączenie ze sobą. Te określenia mogą pojęciowo delikatnie się różnić, ale przytaczam je jako kierunkowskazy, ponieważ wskazują ten sam kierunek – kierując uwagę do wewnątrz przeżywasz własne doświadczenie cielesne.

Co rozwój świadomości ciała wnosi w nasze życie?

Kierowanie uwagi do wewnątrz ma wartość samą w sobie – karmimy siebie uwagą, wspieramy… Ale warto wymienić też kilka zupełnie konkretnych aspektów, na które wpływa pogłębiona świadomość ciała:

Zdrowie i długowieczność

Większa uważność na sygnały, płynące z ciała pomaga wcześniej zauważać potrzeby i odpowiednio na nie reagować, nie doprowadzając do stanów ostrych. Bardziej czułe „używanie” własnego ciała – nawadnianie, odżywianie w zgodzie z potrzebami, dostarczanie zrównoważonego ruchu, głęboki oddech, odpoczynek – to wszystko się składa na to, że będzie nam się żyło w ciele zdrowiej i dłużej.

Sprawność fizyczna

Głębsze odczuwanie własnego ciała sprawia, że poruszamy się z większą sprawnością i gracją, jak podczas określonych aktywności fizycznych – sport, taniec, praca fizyczna – tak i w życiu codziennym. Poza tym, czując możliwości i ograniczenia swojego ciała zmniejszamy ryzyko kontuzji i rozwijamy inteligencję ruchową naszego ciała.

Korekcja nawyków ruchowych, redukcja napięć chronicznych

Zauważając powstające napięcia w ciele mamy szanse te napięcia rozluźnić oraz zmienić nawyki ruchowe w taki sposób, by napięcia się nie gromadziły, by ciało poruszało się z większą swobodą i przyjemnością

Lepsze samopoczucie i nastrój

Poza oczywistymi potrzebami – pragnienia, głodu, odpoczynku, ciało posiada również potrzebę ruchu, dotyku, uwagi – gdy zauważamy i zaspokajamy te potrzeby na bieżąco, czujemy się po prostu lepiej

Rozwój neuroplastyczności

Neuroplastyczność to zdolność naszej tkanki nerwowej do tworzenia nowych połączeń neuronalnych. Gdy pracujemy ze swoja uwagą, tworzymy nowe połączenia oraz zwiększamy ogólną zdolność naszego systemu nerwowego do rozwoju

Wolność wyboru

Większa świadomość to większa wolność – wolność wyboru, dostrzeganie swoich wzorców ruchowych, automatyzmu, daje nam szanse wybrać inną drogę a więc uwolnić się od automatyzmu zarówno przede wszystkim w ruchu, ale też szerzej – w swoim zachowaniu

Połączenie z chwilą obecną

Kierowanie uwagi do wewnątrz jest również sposobem na osadzenie się w TU i TERAZ, na wyjście z narracji umysłu

Kontakt ze swoimi emocjami

Gdy część naszej uwagi jest skupiona na sobie, możemy zauważyć i lepiej zrozumieć to, co czujemy w obszarze emocji, bardziej świadomie przeżywać wszystko, co przychodzi

Możliwość samoregulacji

Gdy zauważamy, jak różne stany emocjonalne wpływają na ciało, możemy regulować swój stan, łagodząc skutki stanów skrajnych, stresu za pomocą prostych narzędzi fizycznych – oddech, ruch, dotyk…

Przyjazna relacja ze sobą

Poszerzanie samodoświadczania, rozwój świadomości ciała prowadzi nie tylko do lepszej sprawności ruchowej, ale też do bardziej życzliwego postrzegania siebie – zacytuję A. Lowena o samodoświadczaniu:

“Osoba, której brakuje samodoświadczania (self-awareness), zastępuje je samoświadomością (self-consiusness). Zamiast pozostawać w kontakcie z ciałem, postrzega je jakby od zewnątrz, oczami umysłu. Ciało, z którym nie mamy wewnętrznej łączności, wydaje nam się czymś dziwnym i niezgrabnym, czujemy się więc niepewnie w swych ruchach i innych formach ekspresji.”

(„Przyjemność. Kreatywne podejście do życia”, A. Lowen, tłum. P. Luboński, wyd. Czarna Owca)

Tę listę można by było kontynuować, lecz zatrzymajmy się tutaj, by zostawić trochę przestrzeni dla samoobserwacji i własnych odkryć. Kierowanie uwagi do wewnątrz ma przede wszystkim właściwości aktywujące potencjał samouzdrawiania, co oznacza, że uwaga podąża właśnie w te obszary naszego jestestwa, gdzie jest najbardziej potrzebna.

Jak pogłębiać świadomość ciała?

Świadomość ciała rozwijamy poprzez kierowanie uwagi na odczucia, płynące z ciała – wówczas rozwijamy sieć połączeń neuronalnych, budujemy ścieżki, którymi podąża nasza uwaga, wyrabiamy nawyk pozostawania w kontakcie ze swoim ciałem.

Dokładnie takie zadanie obrała edukacja somatyczna, pracując z ruchem, oddechem i dotykiem, rozwijając odczuwanie i czucie głębokie w ruchu, by poruszać się bardziej swobodnie i naturalnie. Jest to bardzo uważna i powolna praca dająca wiele przestrzeni na samoodczuwanie i zmianę nawyków ruchowych. Jeżeli czujesz, że to może być coś dla Ciebie – szukaj zajęć i praktyków metody Feldenkraisa, somatyki, Techniki Aleksandra.

Dużą uwagę świadomości ciała poświęcamy na zajęciach Body-Mind Centering, improwizacji ruchowej i kontaktowej, Gagi, bioenergetyki Lowena, tai-chi i qigong, yogi i pilatesu, a nawet tantry. Wszelkie modalności, oparte na tańcu intuicyjnym – Movement Medicine, 5Rythms, Ecstatic Dance – również są doskonałą możliwością pogłębiania świadomości ciała.

Można, a nawet warto kierować uwagę do wewnątrz podczas wszelkiej aktywności fizycznej, dążąc do tego, by nie odcinać się od sygnałów ciała, a wręcz się w nie wsłuchiwać. Więc jeżeli Twoją ulubioną aktywnością fizyczną jest bieganie – sprawdź, czy możesz w trakcie treningu więcej uwagi kierować na to, co czujesz w ciele, zamiast słuchać audiobooka czy radia.

Możemy pracować ze świadomością ciała w każdej chwili. Nawet teraz, gdy skierujesz uwagę na odczucia płynące z ciała: na miejsce, gdzie twój ciężar spotyka się z podłożem, na to, jak jest umiejscowiony twój kręgosłup, jak odczuwasz dotyk ubrania na skórze… Jeżeli weźmiesz kilka świadomych oddechów, odczuwając jak płuca wypełniają się powietrzem… Już kierujesz uwagę do wewnątrz, pogłębiasz swoją świadomość ciała.

Część z nas ma naturalnie rozwinięte połączenie ze swoim ciałem, ale warto przyznać, że nasze otoczenie, pełne reklam, rozpraszaczy, przydatnych lub zupełnie niepotrzebnych treści, obrazów, obiektów ciągle walczy o naszą uwagę. Więc warto pamiętać, że uwaga jest bardzo cennym zasobem i to, gdzie ją kierujemy w dużej mierze decyduje o jakości naszego życia. Bo, jak głosi jedna z zasad HUNY, sformułowana przez polinezyjskich uzdrowicieli: ENERGIA PODĄŻA ZA UWAGĄ.

Prelegentka MoveOn Camp 2-5 czerwca 2022 i Festiwalu Wibracje.

MoveOn Camp – bilety teraz w sprzedaży! Tylko 206 miejsc! Sprawdź